Rozwój psychoruchowy dziecka

I kwartał życia cechuje głównie rozwój ru­chów. W 2 miesiącu życia niemowlę, leżąc na brzuszku, zaczyna unosić głowę, a w 3 trzyma ją chwilę w tej pozycji. W tym czasie wodzi wzrokiem za pokazywanym przedmio­tem, początkowo w ruchu poziomym, potem pionowym, w końcu kołowym. Zwraca głowę w kierunku źródła głosu („nadsłuchuje”). Uśmiecha się. Żywo reaguje na głos matki. Wydaje pierwsze artykułowane dźwięki o po­zytywnym zabarwieniu emocjonalnym. Jest to pierwszy etap gaworzenia (gruchania).

II kwartał życia to dalszy rozwój ruchowy. Około 5 miesiąca życia niemowlę, leżąc na brzuszku, unosi głowę wraz z górną częścią tułowia opierając się przy tym na dłoniach, unosi równocześnie nóżki. Jest to tzw. pozy­cja mostka. Przewraca się z pleców na brzu­szek. Czołga się. Trzymane za ręce unosi się do pozycji siedzącej. Chwyta jedną ręką za­bawki pod kontrolą wzroku przy użyciu czte­rech palców dłoni bez odstawienia kciuka, jest to tzw. małpi chwyt. Wymawia pierwsze spółgłoski (m, b, p) oraz samogłoski (a, o). Jest to drugi etap gaworzenia. Odróżnia oso­by bliskie, reagując na intonację głosu matki oraz wyraz jej twarzy.

III kwartał życia — ruchy i sprawność rucho­wa doskonalą się. W 7 miesiącu dziecko sie­dzi bez podparcia, w 9—10 wstaje na nóżki i stoi z oparciem, zaczyna chodzić trzymane za rączki. Rozwijają się coraz lepiej ruchy chwytne (posługiwanie się kciukiem, tzw. chwyt nożycowy). Około 7 miesiąca przekła­da zabawkę z ręki do ręki, w 8 trzyma w dwóch rączkach po jednej zabawce i postu­kuje nimi. Mniej więcej w tym czasie nastę­puje zróżnicowanie czynności prawej i lewej ręki. W zakresie mowy pojawiają się ok. 7 miesiąca pierwsze sylaby (ma-pa-ta-ba), ok. 8 łączenie sylab w pewne łańcuchy (ma-ma, ta-ta, ba-ba). Dziecko szuka wzrokiem osób lub przedmiotów wskazanych przez otoczenie i pokazuje (np. matkę). Naśladuje gesty (pa, kosi-kosi).

IV kwartał życia — niemowlę samodzielnie wstaje z pozycji leżącej i kładzie się, podnosi i opuszcza nóżki, raczkuje i chodzi, trzymając się przedmiotów lub podtrzymywane. Współ­działa przy ubieraniu. Trzyma drobne przed­mioty między opuszką kciuka i palca wskazu­jącego (tzw. chwyt pęsetkowy). Naśladuje czynności dorosłych. Wykonuje gesty komu­nikatywne. Tworzy pierwsze słowa. Spełnia proste polecenia, rozumie niekiedy mowę dorosłych, zwłaszcza gdy poparta jest ge­stem lub mimiką. Mówi ze zrozumieniem 3—5 słów. Pod koniec roku zaczyna chodzić samodzielnie.

Ząbkowanie, czyli przebijanie się pierwszych zębów (dolne i górne siekacze), jest zjawi­skiem fizjologicznym, a nie chorobą. Z reguły niemowlę w tym okresie ślini się, bierze do ust różne przedmioty, gryzie je, niekiedy staje się niespokojne, gorzej je i źle śpi. Jest to związane ze swędzeniem i bolesnością dzią­seł. Często występuje w tym czasie zapale­nie błony śluzowej jamy ustnej z gorączką i utratą łaknienia (zwłaszcza gdy nie prze­strzega się zasad higieny). Konieczna jest wtedy porada lekarza.

Nie wolno jednak wszystkich występujących w tym czasie dolegliwości dziecka wiązać wyłącznie z ząbkowaniem. Można bowiem w ten sposób przeoczyć początki poważniej­szej choroby. Jeżeli utrzymuje się gorączka, biegunka, wymioty, nie mówiąc już o drgaw­kach, trzeba zasięgnąć porady lekarza. W okresie niemowlęcym matka i dziecko stanowią jedną ścisłą całość. Łączą je więzy natury fizycznej (karmienie, pielęgnowanie) i uczuciowej. Więź ta zapewnia dziecku bez­pieczeństwo i prawidłowy rozwój psychofizy­czny.

Po burzliwym okresie noworodkowym, orga­nizm dziecka zdążył się już całkowicie usa­modzielnić w zakresie czynności poszcze­gólnych narządów, dlatego okres niemowlę­cy jest okresem równowagi.