Rozwój psychoruchowy dziecka
I kwartał życia cechuje głównie rozwój ruchów. W 2 miesiącu życia niemowlę, leżąc na brzuszku, zaczyna unosić głowę, a w 3 trzyma ją chwilę w tej pozycji. W tym czasie wodzi wzrokiem za pokazywanym przedmiotem, początkowo w ruchu poziomym, potem pionowym, w końcu kołowym. Zwraca głowę w kierunku źródła głosu („nadsłuchuje”). Uśmiecha się. Żywo reaguje na głos matki. Wydaje pierwsze artykułowane dźwięki o pozytywnym zabarwieniu emocjonalnym. Jest to pierwszy etap gaworzenia (gruchania).
II kwartał życia to dalszy rozwój ruchowy. Około 5 miesiąca życia niemowlę, leżąc na brzuszku, unosi głowę wraz z górną częścią tułowia opierając się przy tym na dłoniach, unosi równocześnie nóżki. Jest to tzw. pozycja mostka. Przewraca się z pleców na brzuszek. Czołga się. Trzymane za ręce unosi się do pozycji siedzącej. Chwyta jedną ręką zabawki pod kontrolą wzroku przy użyciu czterech palców dłoni bez odstawienia kciuka, jest to tzw. małpi chwyt. Wymawia pierwsze spółgłoski (m, b, p) oraz samogłoski (a, o). Jest to drugi etap gaworzenia. Odróżnia osoby bliskie, reagując na intonację głosu matki oraz wyraz jej twarzy.
III kwartał życia — ruchy i sprawność ruchowa doskonalą się. W 7 miesiącu dziecko siedzi bez podparcia, w 9—10 wstaje na nóżki i stoi z oparciem, zaczyna chodzić trzymane za rączki. Rozwijają się coraz lepiej ruchy chwytne (posługiwanie się kciukiem, tzw. chwyt nożycowy). Około 7 miesiąca przekłada zabawkę z ręki do ręki, w 8 trzyma w dwóch rączkach po jednej zabawce i postukuje nimi. Mniej więcej w tym czasie następuje zróżnicowanie czynności prawej i lewej ręki. W zakresie mowy pojawiają się ok. 7 miesiąca pierwsze sylaby (ma-pa-ta-ba), ok. 8 łączenie sylab w pewne łańcuchy (ma-ma, ta-ta, ba-ba). Dziecko szuka wzrokiem osób lub przedmiotów wskazanych przez otoczenie i pokazuje (np. matkę). Naśladuje gesty (pa, kosi-kosi).
IV kwartał życia — niemowlę samodzielnie wstaje z pozycji leżącej i kładzie się, podnosi i opuszcza nóżki, raczkuje i chodzi, trzymając się przedmiotów lub podtrzymywane. Współdziała przy ubieraniu. Trzyma drobne przedmioty między opuszką kciuka i palca wskazującego (tzw. chwyt pęsetkowy). Naśladuje czynności dorosłych. Wykonuje gesty komunikatywne. Tworzy pierwsze słowa. Spełnia proste polecenia, rozumie niekiedy mowę dorosłych, zwłaszcza gdy poparta jest gestem lub mimiką. Mówi ze zrozumieniem 3—5 słów. Pod koniec roku zaczyna chodzić samodzielnie.
Ząbkowanie, czyli przebijanie się pierwszych zębów (dolne i górne siekacze), jest zjawiskiem fizjologicznym, a nie chorobą. Z reguły niemowlę w tym okresie ślini się, bierze do ust różne przedmioty, gryzie je, niekiedy staje się niespokojne, gorzej je i źle śpi. Jest to związane ze swędzeniem i bolesnością dziąseł. Często występuje w tym czasie zapalenie błony śluzowej jamy ustnej z gorączką i utratą łaknienia (zwłaszcza gdy nie przestrzega się zasad higieny). Konieczna jest wtedy porada lekarza.
Nie wolno jednak wszystkich występujących w tym czasie dolegliwości dziecka wiązać wyłącznie z ząbkowaniem. Można bowiem w ten sposób przeoczyć początki poważniejszej choroby. Jeżeli utrzymuje się gorączka, biegunka, wymioty, nie mówiąc już o drgawkach, trzeba zasięgnąć porady lekarza. W okresie niemowlęcym matka i dziecko stanowią jedną ścisłą całość. Łączą je więzy natury fizycznej (karmienie, pielęgnowanie) i uczuciowej. Więź ta zapewnia dziecku bezpieczeństwo i prawidłowy rozwój psychofizyczny.
Po burzliwym okresie noworodkowym, organizm dziecka zdążył się już całkowicie usamodzielnić w zakresie czynności poszczególnych narządów, dlatego okres niemowlęcy jest okresem równowagi.
